تماس با ماتیکان
درباره ماتیکان
فرهنگ حقوقی
علامت تجاری
قوانین و آرا
صفحه اصلی
قانون
رای وحدت رویه
نظریه مشورتی
آیین نامه اتاق پایاپای
بخش - اول - تعاریف
ماده - 1 - واژه ها و تعاریف بکار برده شده در این آیین نامه به شرح زیر میباشد :
بند - - - هیات مدیره : منظور هیات مدیره بورس کالای ایران میباشد .
بند - - - اتاق پایاپای : بخشی از تشکیلات اداری سازمان کارگزاران بورس کالا است که وظیفه تسویه و پایاپای کردن قرارداد های معامله شده در تالار معاملات بورس را برعهده دارد که در این آیین نامه به اختصار " اتاق " نامیده میشود .
بند - - - پایاپای کردن : تسویه روزانه قرارداد ها بین اعضای اتاق بصورت نقدی و اعتباری میباشد .
بند - - - عضو اتاق : کلیه کارگزاران و سایر اشخاصی که صلاحیت عضویت آن ها برطبق مقررات تأئید شده میباشد .
بند - - - سقف اعتباری معاملات : حداکثر میزان معاملات اعتباری است که برای هر کارگزار توسط هیات مدیره تعیین و ابلاغ میشود .
بند - - - سپرده : منابع مالی است که هر عضو طرف معامله به منظور تضمین انجام تعهدات خود در مقابل اتاق پایاپای به صورت نقدی ، ضمانت نامه بانکی ( بدون قید و شرط ) و اوراق بهادار طبق مقررات تودیع مینماید .
بند - - - سپرده ثابت : سپرده ای است که عضو اتاق به منظور اخذ سقف اعتباری معاملات خود ، نزد اتاق تودیع مینماید .
بند - - - سپرده اولیه : سپرده ای است که در هر زمان و برای هر قرارداد آتی معامله شده توسط عضو اتاق نزد اتاق تودیع میشود که پس از تسویه کامل قرارداد به سپرده گذار مسترد میگردد .
بند - - - سپرده جبرانی : سپرده ای است که در جریان تسویه روزانه قرارداد های معاملات آتی ، توسط اتاق محاسبه شده و از کارگزاران عضو اتاق دریافت میگردد .
بند - - - قرارداد پایاپای شده : قراردادی است که توسط اتاق تسویه شده است .
بند - - - وضعیت حساب : موقعیت مالی خالص روزانه قرارداد های هر کارگزار عضو میباشد که به سه صورت بدهکار ، بستانکار و یا تسویه شده به وی اعلام میشود .
بند - - - زمان تحویل : زمانی است که در آن ، کالای موضوع قرارداد تحویل داده میشود .
بند - - - قیمت تسویه : قیمتی است که روزانه حسب مورد از طرف سازمان بورس محاسبه و به صورت رسمی اعلام میشود .
بند - - - حساب عملیاتی : حسابی است که جهت تسویه وجوه توسط اتاق مورد استفاده قرار میگیرد .
بند - - - حساب تضمین اتاق : حسابی است که از محل وجوه پرداختی اعضا به منظور ایفای تعهدات نکول شده آن ها برابر دستورالعمل مربوطه مورد استفاده قرار میگیرد .
بند - - - معامله گر : شخص حقیقی یا حقوقی است که کالا را برای خود و به نام و حساب خود معامله میکند .
بند - - - بازارگردان : شخص حقوقی است که به منظور ایجاد تعادل در عرضه و تقاضای کالا با مجوز هیات مدیره بورس از طریق کارگزار خود براساس دستورالعمل مربوط متعهد به خرید و فروش آن کالا میگردد .
بند - - - گواهینامه انجام معاملات : سندی است که توسط اتاق براساس گواهی انجام معامله موضوع ماده 48 آیین نامه معاملات و ماده 8 این آیین نامه صادر میگردد .
بخش - دوم - اعضا و شرایط عضویت در اتاق و وظایف عضو
ماده - 2 - اعضای اتاق بورس کالای ایران عبارتند از :
بند - الف - شرکت های کارگزاری .
بند - ب - معامله گران و بازارگردانان طبق مقررات مربوط .
بند - ج - سایر اشخاص حقوقی مرتبط نظیر بانک ها ، موسسات مالی و اعتباری و تولید کنندگان طبق مقررات .
ماده - 3 - اعضا اتاق موظفند موافقتنامه عضویت در اتاق را امضا نموده و حق عضویت خود را طبق مقررات پرداخت نمایند .
ماده - 4 - عضو اتاق مکلف است که کلیه اطلاعات را صحیح و شفاف به بورس ارایه نماید و ملزم به رعایت کلیه مقررات اتاق میباشد .
ماده - 5 - چنانچه یکی از اعضا اتاق ، محکومیت مؤثر کیفری و یا هر نوع محکومیتی که موجب ممنوعیت وی از تصرف در اموال و یا محرومیت از انجام معاملات را پیدا نماید ( از قبیل ورشکستگی ، توقیف اموال یا منع شرکت در معاملات ویژه ) موظف است مراتب را حداکثر ظرف مدت 20 روز به " سازمان " اعلام نماید . در غیر اینصورت صلاحیت وی جهت عضویت در " اتاق " زایل خواهد شد .
ماده - 6 - عضو اتاق مکلف است هرگونه تغییرات ثبتی خود را به اطلاع بورس کالا برساند .
بخش - سوم - فرایند پایاپای
ماده - 7 - اتاق در مقابل کارگزار خریدار به عنوان فروشنده و در مقابل کارگزار فروشنده به عنوان خریدار عمل مینماید .
ماده - 8 - به منظور کنترل تعهدات کارگزار و اطلاع رسانی به هنگام ، کارگزار فروشنده باید اطلاعات کالای قابل عرضه و اسناد موردنیاز ، از جمله قبض انبار را قبل از ساعت 12 روز کاری قبل از عرضه ، از طریق سامانه اتاق پایاپای به اطلاع ناظر تالار برساند .
ماده - 9 - اتاق پس از دریافت اطلاعات موضوع ماده 8 و بررسی های لازم از حیث رعایت سقف سپرده ها و سایر مقررات لازم الرعایه ، اجازه عرضه کالا را به کارگزار و ناظر تالار اعلام مینماید .
ماده - 10 - پس از انجام معامله و تایید آن از سوی ناظر تالار ، تسویه و پایاپای قرارداد با صدور اسناد و مدارک ذیل توسط اتاق پایاپای انجام می پذیرد :
بند - 1 - قرارداد خرید یا فروش ما بین کارگزار خریدار یا کارگزار فروشنده و اتاق
بند - 2 - صورتحساب هزینه های جانبی قرارداد از جمله کارمزد کارگزار ، سهم بورس از کارمزد کارگزار و عوارض گسترش بورس
بند - 3 - اعلامیه تامین سپرده اولیه برای معاملات آتی
بند - 4 - اعلامیه واریز مبلغ و هزینه های جانبی قرارداد و یا گواهی تادیه اسناد اعتباری
بند - 5 - تأئید حواله صادره از طرف کارگزار فروشنده برای معاملاتی که به تحویل منجر میشود
بند - 6 - اعلامیه تامین سپرده جبرانی در مورد معاملات آتی
ماده - 11 - اتاق پس از تکمیل تسویه کامل معاملات ، اعلامیه وضعیت روزانه کارگزار را صادر و به وی تسلیم مینماید .
ماده - 12 - اعضای اتاق مکلفند جهت تسویه قرارداد ها ، وجوه تعیین شده توسط اتاق را طی مهلت مقرر در ماده 14 ( ماده 13 پیش نویس ) و با رعایت مقررات به حساب بانکی مربوط واریز نمایند . اتاق نیز مکلف است مانده های کارگزاران بستانکار را ظرف مهلت مقرر و با رعایت مقررات مربوطه به حساب های بانکی آن ها واریز نماید .
ماده - 13 - چنانچه هر یک از کارگزاران در مهلت مقرر نسبت به تسویه دیون ناشی از تعهدات خود اقدام ننماید ، اتاق با تامین معادل ریالی تعهدات مزبور به قیمت روز کالا از محل موجودی کارگزار یا سپرده های وی و در صورت عدم تکافو از محل " حساب تضمین " تعهدات کارگزار مربوطه را به انجام رسانده و جرایم خسارت مترتبه را به حساب بدهکاری آن کارگزار منظور مینماید .
تبصره - - - عدم تسویه دیون موضوع این ماده مشمول مقررات مندرج در آیین نامه رسیدگی به تخلفات کارگزاری و دستورالعمل حساب تضمین میباشد .
ماده - 14 - زمان تهاتر و تسویه نهایی قرارداد ها
توضیحات - - - هر یک از قرارداد های معامله شده در بورس با توجه به نوع قرارداد و سر رسید پرداخت و زمان تحویل به شرح زیر تهاتر و تسویه نهایی میگردد :
بند - 1 - قرارداد نقدی :
توضیحات - - - پرداخت وجه قرارداد نقدی و تحویل کالای موضوع آن حداکثر تا پایان وقت اداری روز کاری پس از انجام معامله توسط هر یک از کارگزاران ذی ربط انجام می پذیرد .
بند - 2 - قرارداد نسیه :
توضیحات - - - پرداخت وجه قرارداد نسیه در سر رسید تعیین شده و تحویل کالای موضوع آن حداکثر تا سه روز کاری پس از انجام معامله توسط هر یک از کارگزاران ذی ربط انجام می پذیرد .
بند - 3 - قرارداد های سلف :
توضیحات - - - پرداخت وجه قرارداد سلف حداکثر تا سه روز کاری بعد از انجام معامله و تحویل کالای موضوع آن در سر رسید تعیین شده توسط هر یک از کارگزاران ذی ربط انجام می پذیرد .
بند - 4 - قرارداد های آتی :
توضیحات - - - پرداخت وجه سپرده اولیه مندرج در قرارداد حداکثر تا پایان روز کاری انجام معامله و پرداخت وجوه سپرده جبرانی براساس اعلامیه روزانه اتاق حداکثر تا ساعت 12 روز کاری بعد و پرداخت وجه معامله در سر رسید تعیین شده بر مبنای قیمت معامله صورت می پذیرد . تحویل کالای موضوع این قرارداد در سر رسید تعیین شده در صورت درخواست خریدار صورت می پذیرد و در غیر اینصورت قرارداد تسویه مالی میشود .
بند - 5 - قرارداد اختیار معامله :
توضیحات - - - پرداخت وجه اختیار خرید یا فروش از طرف کارگزار خریدار مندرج در قرارداد حداکثر تا پایان روز کاری انجام معامله صورت می پذیرد . در صورت اعمال اختیار در سر رسید قرارداد ، قرارداد اختیار معامله به قیمت توافق شده تسویه میشود .
تبصره - 1 - تمامی قرارداد های فوق الذکر با رعایت ماده 10 قانون مدنی منعقد و اجرا میگردد .
تبصره - 2 - زمان بندی مراحل پرداخت در زمان های تعیین شده در بند های فوق و سر رسید تحویل کالابراساس ضوابطی میباشد که هیات مدیره تعیین و ابلاغ مینماید .
ماده - 15 - تعهدات کارگزار خریدار در قرارداد های نقد و سلف
توضیحات - - - کارگزار خریدار موظف است مطابق ماده 14، وجه موضوع قرارداد را به حساب فروشنده واریز نماید . در صورت عدم واریز وجه ، " اتاق " مطابق ماده 13 اقدامات لازم را معمول و کارگزار مزبور مشمول جرایم ذیل میگردد .
بند - 1 - پس از سه روز کاری ، کارگزار خریدار موظف است روزانه مبلغی معادل 25/0 درصد ارزش معامله تا زمان پرداخت کل وجه و حداکثر تا 10 روز بعد به نفع " اتاق "، به " حساب تضمین اتاق " واریز نماید .
بند - 2 - چنانچه کارگزار خریدار نتواند مطابق ماده 1-15 تعهد خود را انجام دهد ، خرید کارگزار فوق کم لن یکن تلقی میگردد و کلیه جریمه ها ، کارمزد و عوارض بورس دو طرف به عهده کارگزار خریدار میباشد .
بند - 3 - تعهدات کارگزار خریدار در قرارداد های نسیه حسب مورد مطابق تضمین هایی است که اتاق تعیین مینماید .
تبصره - 1 - عدم پرداخت بهای موضوع قرارداد مشروط بر اینکه طی سه ماه حداکثر یک نوبت باشد به شرح فوق تسویه میشود و در صورت تکرار علاوه بر اعمال این آیین نامه ، مشمول آیین نامه تخلفات کارگزاری میشود .
تبصره - 2 - تعهدات مندرج در این ماده به عنوان شرط ضمن عقد صورت گرفته و لازم الاجرا است .
ماده - 16 - تعهدات کارگزار فروشنده در قرارداد های سلف
توضیحات - - - کارگزار فروشنده موظف است مطابق ماده 14، کالای موضوع قرارداد را به کارگزار خریدار تحویل نماید . در صورت عدم تحویل به موقع مشمول مقررات ذیل میگردد :
بند - 1 - کارگزار فروشنده تا 15 روز بعد از تاریخ تحویل مندرج در قرارداد مشمول مبلغ تاخیر نمیگردد .
بند - 2 - پس از انقضای 15 روز بند 1-16 و عدم تحویل کالا مبلغی معادل ماهیانه 5/2 درصد ارزش کالای تحویل نشده از تاریخ تحویل مندرج در قرارداد و حداکثر تا 2 ماه به صورت روزشمار به نفع " اتاق " به " حساب تضمین اتاق " پرداخت میگردد .
بند - 3 - پس از انقضای مهلت مقرر در بند 2-16 و عدم تحویل کالا ، کارگزار فروشنده متعهد میگردد ماهیانه مبلغی معادل 75/3 درصد ارزش کالای تحویل نشده تا زمان تحویل را به صورت روزشمار به نفع " اتاق " به " حساب تضمین اتاق " پرداخت نماید .
بند - 4 - در هر صورت " اتاق " باید تسویه قرارداد های خرید و فروش را که مشمول مواد 15 و 16 میشوند به نحوی انجام دهد که مجموع مبالغ تاخیر و کارمزد متعلقه حداکثر از 10% بهای معامله تجاوز ننماید .
بند - 5 - در قرارداد های نقد و نسیه تعهدات کارگزار فروشنده براساس ماده 15، همانند تعهدات کارگزار خریدار عمل میشود .
بخش - چهارم - مقررات عمومی
ماده - 17 - " اتاق " صرفا با تقاضای مراجع ذی صلاح قانونی و از مجرای دبیرکل سازمان مجاز به افشای اطلاعات مربوط به معاملات اعضا میباشد .
ماده - 18 - " اتاق " مکلف است در هر زمان که مجموع سپرده های تودیع شده توسط هر کارگزار ، ریسک عدم تحویل به موقع کالا و یا تعهدات موضوع قرارداد های مورد معامله را در مقابل " اتاق " پوشش ندهد ، نسبت به ضبط سپرده ها اقدام و از ادامه معاملات کارگزار جلوگیری نماید .
ماده - 19 - در مواقعی که کارگزار عضو " اتاق "، قادر به انجام تعهداتش در قبال قرارداد ها نباشد و یا اینکه " اتاق " تشخیص دهد که عضو از انجام تعهداتش ناتوان است ، " اتاق " با رای کمیته رسیدگی به تخلفات ( که در این ارتباط رسیدگی آن فوری و خارج از نوبت خواهد بود ) نسبت به توقف معاملات کارگزار و جلوگیری از حضور وی در تالار معاملات اقدام خواهد نمود .
تبصره - 1 - توقف معاملات کارگزار مربوط توسط " اتاق " به وی ابلاغ و اعلان میشود .
تبصره - 2 - کمیته رسیدگی به تخلفات در رای خود موظف است شرایط خروج از توقف عضو را قید نماید .
ماده - 20 - موارد ذیل از نظر " اتاق " به منزله عدم ایفای تعهدات کارکزار عضو " اتاق " در قبال قرارداد ها تلقی و مشمول مبالغ تاخیر و مجازات های مندرج در آیین نامه تخلفات خواهد بود .
بند - 1 - عضو ، قوانین و مقررات " اتاق " یا بورس را نقض نماید .
بند - 2 - عضو ، انجام و رعایت شرایط و مفاد موافقتنامه عضویت در " اتاق " را نقض نماید .
بند - 3 - عضو ، تعهدات تحویل به موقع کالا و پرداخت به موقع مبالغ قرارداد ها ، هزینه ها ، خسارات و مبالغ تاخیر و گواهی تادیه اسناد اعتباری اعلام شده از سوی " اتاق " را انجام ندهد .
بند - 4 - عضو از اظهار توقیف و یا ورشکستگی مالی خود امتناع ورزد .
ماده - 21 - کارگزار موظف به رعایت سقف اعتباری معاملات میباشد و در صورت عدم رعایت ، " اتاق " ادامه معاملات را متوقف خواهد کرد .
ماده - 22 - انجام هرگونه خرید توسط کارگزار خریدار منوط به تائید دریافت 10% بهای تقریبی معامله یا تعهد وی خواهد بود . در صورت امتناع خریدار از ادامه معامله مبلغ دریافتی طبق مقررات اتاق پس از کسر هزینه ها و مبالغ تاخیر متعلقه مسترد میگردد .
ماده - 23 - کلیه خریداران مکلف به حمل محصولات مورد معامله طبق دستورالعمل مصوب هیات مدیره بورس میباشد .
ماده - 24 - کلیه دستورالعمل های موردنیاز در اجرای مفاد این آیین نامه توسط هیات مدیره بورس تصویب و به اعضا " اتاق " ابلاغ میشود .
ماده - 25 - این آیین نامه در چهار بخش مشتمل بر 25 ماده و 7 تبصره در تاریخ 9/3/1384 به تصویب شورای بورس کالا رسیده است . هرگونه تغییر و یا اصلاح در مفاد این آیین نامه پس از تصویب شورای بورس کالا قابل اجرا خواهد بود .